Enkonduko en la aŭtomatan daten-prilaboradon

Kiel eblas kodi datenojn en prilabora sistemo?

1. Analoga kodado
   Fizika grando sensalte (kontinue) ŝanĝiĝas proporcie al la reprezentata grando.
   Ekzemploj :
   • aŭtomobila rapidometro kun cirkla skalo kaj montrilo: ju pli rapide la aŭto veturas, des pli la montrilo foriras de la 0-pozicio.
   • klasika sonrubando: magneteco
   • telefono (ankoraŭ; la analogan telefonon pli kaj pli anstataŭas la cifereca ISDN-sistemo): elektraj tensio kaj kurento
   • televidilo (ankoraŭ): la elektron-radio frapanta la vandon de la katodradia tubo estas kontinue modulata de la krada tensio; ankaŭ la transsendo de la sendilo al la ricevilo estas analoga (frekvenc-variado de elektromagnetaj ondoj).
   • analoga horloĝo: angulo al la "norda" direkto
2. Cifereca kodado (foje nomata "diĝita" kodado)
   Ekzistas aro da signoj, konsistanta el finia nombro da signoj, per kiuj eblas unike reprezenti la informon. La signoj estas skribataj unu post la alia sur difinitajn poziciojn. La ordo de la signoj estas grava.
   Ekzemploj:
   • cifereca horloĝo (signaro: la ciferoj 0 ĝis 9)
   • senstruktura teksto (signaro: majuskloj, minuskloj, ciferoj, interpunkcioj, spaceto)
   • morsa alfabeto (signaro: punkto, streko, spaco)

La nunaj komputilo ĉiuj storas informojn en cifereca formo. (Antaŭ kelkaj jaroj ankoraŭ ekzistis analogaj kaj hibridaj komputiloj, ĉi-lastaj kun analogaj kaj ciferecaj partoj.) Ili preskaŭ ekskluzive uzas signaron en du signoj, nomataj plej ofte 0 kaj 1 -- temas do pri duuma (binara) alfabeto. (Alfabeto estas ordigita signaro; oni ordigas tiel, ke "1 > 0".) (En maloftaj okazoj oni uzas triuman (tri-signan) alfabeton, ekzemple ĉe la informtranssendo per ISDN.) Binara informaci-unuo, povanta preni valoron de 0 aŭ 1, nomiĝas bito. (La vorto estas akronimo el la angla "binary digit", krome ĝi memorigas pri la angla "a bit" = malmulte, iom.) Multaj komputiloj grupigas po 8 bitojn al bajto aŭ bitoko.

La kapaciton de komputilaj memoroj oni indikas per

Atentu ke la "K" de "KB" estas majuskla por distingi ĝin de "k", kiu signifas precize "1000". Ĉe la pli altaj faktoroj tiu distingo mankas.

Dum la 1960-aj jaroj la tiamaj komputilegoj havis centran memoron de kelke da KB; nuntempe jam mezumaj personaj komputiloj (PK) posedas centran memoron de pluraj cent MB aŭ eĉ keljaj GB. Ĉirkaŭ la jaro 1990 la inform-kvanto de tera-bajto estis preskaŭ neimagebla; nun ĝi estas kodebla en iom pli ol cent DVD-diskoj, teneblaj en ne tro granda skatolo.

De la komencaj tempoj de maŝina komputado ĝis la 80-aj jaroj trurubandoj kaj trukartoj servis por enigi kaj stori datenojn. Sur ili la reprezento de informoj per bitoj estas senpere videbla: Estas diskretaj pozicioj, kiuj povas esti truitaj (bito = 1) aŭ sentruaj (bito = 0). La bitoj de unu kolumno (12 ĉe trukarto, 5 aŭ 8 ĉe trurubando) kodas po unu signon; ĉe trukarto la signo ofte estas presita supre en legebla formo. Tiu teksto estas destinita nur por homoj; por la komputilo ĝi estas sensignifa.

La evoluon de la memor-tekniko ilustras jena kalkulo: Klasika trukarto povis memori 80 signojn, moderna kompakt-disko ĉ 700.000.000 signojn. Por unu disko oni do bezonus plurajn milionojn da kartoj; ĉar tia karto kostis proksimume 1 €-cendon, la kostoj estus dekoj da miloj da eŭroj. (Kompreneble oni neniam uzis trukartojn por tiom granda inform-kvanto, ĉar jam en la trukarta epoko ekzistis magnet-bendoj.)

Specimenaj demandoj

• Kio estas analoga kodado de datenoj?
• Kio estas cifereca kodado de datenoj?
• ĉu personaj komputiloj uzas analogan aŭ ciferecan kodadon?
• Per kiuj unuoj oni mezuras ciferecan memor-kapaciton?
• Kiom da bajtoj (proksimume) estas unu KB?
• Kiom da bajtoj (proksimume) estas unu MB?
• Kiom da bajtoj (proksimume) estas unu GB?