La nomo "SI-unuoj" estis adoptita dum la 11-a generala konferenco pri pezoj kaj mezuroj en Parizo en 1960 kaj devenas de la franca Système International d'Unités (Sistemo Internacia de Unuoj). Ĝi baziĝas sur la metra sistemo, leĝigita unue en Francio jam en 1790. La difinoj ne estas la samaj kiel tiam; ekzemple la metro estis difinita unue kiel parto de la ter-perimetro, poste per prototipo (arbitra materia objekto) kaj per ondolongoj, nun surbaze de la sekundo kaj de la lumrapideco. Principo de la difinoj estas bona kaj preciza mezurebleco. Pro tio oni ekzemple forlasis difinon de la kilogramo surbaze de kvanto da akvo, ĉar la mezurado estis ne sufiĉe precize ripetebla.
Bazaj unuoj | nomo | eco |
---|---|---|
m | metro | longeco |
kg | kilogramo | maso |
s | sekundo | tempo |
A | ampero | kurento |
K | kelvino | temperaturo |
mol | molo (grammolekulo) | materikvanto |
cd | kandelo | lumintenseco |
La difinoj en jena maniero baziĝas unuj sur aliaj, aŭ sur materiaj ecoj:
difino de | baziĝas sur |
---|---|
sekundo | cezio |
kilogramo | eco de konkreta fizika korpo |
metro | sekundo, lumrapideco |
kelvino | akvo |
molo | kilogramo, karbono |
ampero | metro, kilogramo, sekundo |
kandelo | metro, plateno |
La sola unuo, kiu baziĝas sur konkreta, nereproduktebla materia korpo (la mas-prototipo), estas la kilogramo. Ĉiuj aliaj unuoj estas teorie ekzameneblaj de fizikistoj ie ajn en la mondo, kaj tial facile komunikeblaj. Origine oni difinis la kilogramon kiel la mason de 1000 cm³ da pura akvo je la temperaturo de ĝia plej alta denseco (ĉ. 4°C = 277,15 K). Sed montriĝis, ke la pureco de la akvo tro forte influas la precizecon de la mezurado. Oni nun (2003) esperas trovi novan difinon sen referenco al konkreta objekto, ĉar ripeta pesado de la mas-prototipo montris etan malkreskon de ĝia maso (ĉ. 10-7).
Apudmeto signifas multiplikon, "²" kvadratigon.
1/s | Hz | herco | frekvenco |
kg m/s² | N | nutono | forto |
N/m² | Pa | paskalo | premo |
N m | J | ĵulo | energio |
J/s | W | vato (ŭato) | povumo |
W/A | V | volto | tensio |
A s | C | kulombo | elektra ŝargo |
V/A | Ω | omo | elektra rezistanco |
A/V | S | simenso | elektra konduktivo |
C/V | F | farado | kapacito |
V/s | Wb | vebero | magneta flukso |
Wb/m² | T | teslo | magneta fluksdenso |
WB/A | H | henro | induktanco |
vidu ms. | sr | steradiano | spaca angulo |
cd sr | lm | lumeno | lumflukso |
lm/m² | lx | lukso | lumiga intenso |
sr = steradiano, unuo de spaca angulo, kiu tranĉas unu kvadratan centimetron el sfero kun radiuso de unu centimetro ĉirkaŭ la vertico.
La sekva bildo montras, kiel la difinoj baziĝas parte unuj sur la aliaj:
eksa | E | 1018 |
peta | P | 1015 |
tera | T | 1012 |
giga | G | 109 |
mega | M | 106 |
kilo | k | 103 |
hekto | h | 102 |
deka | da | 101 |
deci | d | 10−1 |
centi | c | 10−2 |
mili | m | 10−3 |
mikro | µ | 10−6 |
nano | n | 10−9 |
piko | p | 10−12 |
femto | f | 10−15 |
ato | a | 10−18 |
°C | celsiusgrado | x°C = (x+273,15)K |
cal | kalorio | 1 cal = 4,1840 J |
° | angula grado | 1° = π/180 rad ~= 0,0174532925 rad |
HP, PS, CV, ĈP, ... | ĉevalpovo | 735,75 W |
kp | kilopondo | 1 kp = 9,81 N, la pezo de unu kg sub influo de la tera gravito |